Latin used to be strong in Poland. In this mini-series I talk about how Polish culture was full of Latin, how people could use it for everyday errands. Poland was the only country where so many people spoke Latin. Enjoy!
Exercises (ćwiczenia):
1. I’m very sorry but because the lack of time I can’t prepare the exercises. I hope to do it in future.
Transcript
Witam w nowym odcinku podcastu Polish with John dla zaawansowanych. Jest to podcast dla uczących się polskiego na wyższym poziomie. Do każdego odcinka jest załączony zapis całego tekstu na moim blogu polishwithjohn.com. Linki znajdziecie w opisie.
Czas na trzecią, ostatnią część mini serii “Łacina nad Wisłą”. Jestem przekonany, że kto chce naprawdę dobrze poznać dzieje Polski i Polaków, temu łacina nie może być zupełnie obca, bo była ona mocno zakorzeniona w naszej historii. A jak z nią było w ostatnich czasach? Zapraszam więc do wysłuchania części trzeciej, ostatniej.
Po rozbiorach czas płynął, zmieniały się potrzeby i zainteresowania. Choć nawet Mickiewicz pisał niektóre wiersze po łacinie, to zdolność tworzenia w tym języku stawała się coraz rzadsza. Przeszkodą naturalnie było też szkolnictwo i system edukacji narzucony przez zaborców, który uważał często Polaków za obywateli drugiej kategorii. Choć reformy XIX wieku ponownie mocno ulokowały łacinę w nauczaniu, to można powiedzieć, że były to już ostatnie dni świetności. Początek XX wieku to jednak załamanie gimnazjów klasycznych i edukacja nastawiona na to co przydatne tu i teraz. Po odzyskaniu niepodległości gimnazja kolejny raz próbują z nawet dobrym skutkiem solidnie kształcić młodzież w zakresie języków klasycznych. Rozwija się ponownie filologia klasyczna, a jednym z tych którzy ją tworzyli był Jan Oko, kuzyn mojego pradziadka. Nie doszukałem się jednak informacji, aby powstały w tym czasie znaczniejsze łacińskie dzieła.
Tragedia drugiej wojny światowej i metodyczne mordy na polskich uczonych, eksterminacja polskiej inteligencji zarówno przez nazistowskie Niemcy jak i stalinowską Rosję spustoszyły krajobraz kulturalny kraju. Miliony Polaków zginęły i ciągle zmagamy się z tą bolesną stratą, ciągle odbudowujemy to, co straciliśmy w tamtym czasie. Po wojnie przyszedł czas komunizmu i socjalizmu, życie w państwie bez prawdziwej wolności. Łacina, jako element kultury obcej ideologii marksistowskiej, musiała paść ofiarą nowego systemu. Coraz mniej obecna w szkołach, zamykała się w murach uniwersytetów. I choć można wyliczyć wielu znakomitych uczonych zajmujących się tym językiem z czasów Polski socjalistycznej, to jest to czas systematycznego zaniku zainteresowania tym językiem.
Po upadku systemu totalitarnego w naszym kraju sytuacja niewiele się zmieniała. Na chwilę łacina powróciła w większym zakresie do niektórych szkół, jednak nie na długo. Zainteresowanie tym językiem długo stawało się coraz mniejsze. Dopiero ostatnie lata przynoszą nadzieję na zmiany. Z Zachodu płyną trendy ożywiania łaciny – mówienia po łacinie, tworzenia nowych tekstów. Są one podejmowane powoli na naszym gruncie i w XXI wieku można w Polsce wziąć udział w letnich szkołach łaciny organizowanych przez Marcina Locha, można posłuchać pierwszych łacińskich podcastów na jutubowym kanale Noctes Wratislavienses. Ja też staram się łacinę przybliżyć, ale sam się ciągle jej uczę. W końcu nosząc imię i nazwisko jednego z wybitnych polskich filologów klasycznych, czuję się do tego zobowiązany. A jest to obowiązek bardzo przyjemny.
Dlaczego tyle czasu poświęciłem łacinie w kulturze polskiej? Bo bez niej trudno byłoby zrozumieć to, na czym przez wieku budowaliśmy naszą historię, literaturę, to kim jesteśmy. Łacina tak głęboko weszła w nasz język, że nie tylko tysiące słów łacińskich wydają się naszymi. My cały czas, jeszcze w pewnym stopniu, myślimy po łacinie. Teraz tylko trzeba tą iskierkę na nowo rozżarzyć, a płomień łaciny zapłonie żywy na nowo. Sam uczę się jej z zapałem. Choć, wbrew większości, nie jest moim głównym celem czytać dzieła łacińskich autorów. Oczywiście, chętnie sięgnę po te książki w oryginalne. Jednak dla mnie celem samym w sobie jest możliwość płynnego porozumiewania się w tym języku. Rozszerzenia swoich możliwości lingwistycznych. Może wynika to także z moich korzenia, w końcu eques Polonus sum! Sprawia mi to ogromną frajdę i gorąco Wam polecam podjęcie takiego hobby. Oczywiście nie porzucając nauki języka polskiego!
Na koniec chciałbym złożyć szczególne podziękowania Łukaszowi Ranieriemu. Łukasz, albo Luke, bo jest Amerykaninem, jest jednym z tych, dzięki którym łacina żyje dzisiaj między innymi na Youtubie. Łukasz też od jakiegoś czasu pomaga opanować mi język Rzymian w mowie. Ponadto uczy się polskiego i zdecydował się wybrać mnie na swojego nauczyciela, co poczytuję sobie za honor. Jest też moim patronem i wspiera podcasty Polish with John. Drogi Łukaszu, dziękuję ci za to co robisz dla łaciny!
Oczywiście podziękowania też dla innych propagatorów łaciny – Marcina Locha, którego miałem okazję poznać osobiście oraz pani Katarzyny Ochman, której nie znam osobiście, ale widzę jej pracę. Jeżeli interesujecie się Polską i językiem łacińskim możecie latem wybrać się do Poznania na szkołę żywej łaciny.
A skoro tyle dziękuję, to jeszcze słowo dla moim patronów. Dziękuję, że jesteście, bo wasze wsparcie to dla mnie dowód, że warto robić te podcasty.
A na dzisiaj to tyle. Dziękuję za to, że byliście ze mną. Na blogu ioannesoculus.com albo polishwithjohn.com znajdziecie zapis całego odcinka oraz dodatkowe materiały. Będę także bardzo wdzięczny za wsparcie przez serwis Patreon, ponieważ chcę dalej tworzyć dla was podcasty. Dla wspierających co jakiś czas umieszczam na serwisie dodatkowe materiały. A następny odcinek Polish with John dla zaawansowanych już za tydzień! Trzymajcie się zdrowo!
Zapis podcastu można też pobrać w formacie PDF: Polish with John dla zaawansowanych #25 – Łacina nad Wisłą, część trzecia
You can subscribe to my podcast directly at Spreaker: Polish With John or find my on Spotify.
Music used in the podcast:
“Sing Swing Bada Bing” Doug Maxwell/Media Right Productions; source: https://www.youtube.com/audiolibrary/music (attribution not required)
Key to exercises (klucz do ćwiczeń):
1. a. -; b. -; c. -; d. -;
2. a. -; b. -; c. -; d. -.
