There were many great discoveries that helped us understand our past, ancient cultures and nations. One of the most significant was the discovery of a piece of stone with texts written on it in three alphabets. It turned out to be one of the most important stone ever discovered. Enjoy listening! 🙂
Transcript
Cześć! Co u was słychać? Witajcie w kolejnym podcaście “Polish with John”. Nazywam się Jan Oko i chcę Wam pomóc w nauce języka polskiego.
Jak cenny może być jeden kamień? Czy o kamień można prowadzić pertraktacje podczas wojny? Ot, zwykły kamień z jakimiś tam napisami. Tymczasem jednym z elementów układu kapitulacyjnego z Aleksandrii z 1801 r. (tysiąc osiemset pierwszego roku), gdy wojska francuskie poddały się Anglikom, było przekazanie zwycięzcom m.in. kamienia z Rosetty.
Dzisiaj jest on bardzo sławny. Zawsze jak odwiedzam Muzeum Brytyjskie z ciekawością oglądam ten kawałek skały. Na jego czarnej powierzchni można dostrzec, że coś jest na nim zapisane, jakiś tekst albo teksty. Od razu widać, że są to trzy różne rodzaje pisma. Pismo hieroglificzne, albo po prostu hieroglify, pismo demotyczne i pismo greckie. Okazało się, że we wszystkich trzech alfabetach jest zapisany ten sam tekst, ta sama treść. Dzięki temu udało się rozszyfrować hieroglify, odczytać je i odkryć ich tajemnice. Stało się to kamieniem milowym, czyli bardzo ważnym momentem, w badaniach nad starożytnym Egiptem. Jednak cała ta historia by się nie wydarzyła, gdyby nie wiele różnych innych zdarzeń.
Musimy się cofnąć do końca XVIII wieku (osiemnastego wieku), gdy Napoleon wyrusza do Egiptu, aby zaatakować tę brytyjską kolonię. Wtedy, w ramach wojsk napoleońskich, do Egiptu wyruszyło także wielu naukowców. Wśród nich był Pierre-Francois Bouchard (przepraszam, jeżeli źle wymówiłem to nazwisko). To właśnie on, który był porucznikiem wojsk inżynieryjnych, podczas przygotowywania obrony w mieście Rosetta zauważył, że na jednym z kamieni znajdują się teksty zapisane w różnych alfabetach. Nie pozwolił, aby ten kamień stał się częścią nowej fortecy. Rozumiał, że to bardzo ważny zabytek, choć być może nie wiedział jak bardzo.
Jak już wspomniałem, ostatecznie kamień trafił w ręce Anglików, choć wcześniej Francuzi zrobili jego kopię. W ten sposób rozpoczął się wyścig z czasem między naukowcami tych dwóch krajów. Domyślano się, że to co zapisano na tym kamieniu, pozwoli rozszyfrować hieroglify, że może to być moment przełomowy, kamień milowy w badaniach nad starożytnością.
Bardzo ekspresywnie opisał to Ceram w swojej książce Bogowie, Groby i Uczeni, która nie jest już najmłodsza, ale opowiada historię archeologii i odkryć archeologicznych w fascynujący sposób. Jako ciekawostkę przytoczę wam fragment starego nagrania tej książki. Posłuchajcie tego jak kiedyś czytano książki, jaką kiedyś stosowano wymowę, która wtedy była artystyczną.
Pracowały nad tym najtęższe głowy owych czasów. I nie tylko we Francji. Nad odcyfrowaniem kamienia z Rosetty pracowano także w Anglii (na podstawie oryginału), w Niemczech, we Włoszech. Na próżno. Wszyscy bowiem uczeni bez wyjątku wychodzili z fałszywego założenia. Jeśli chodziło o hieroglify, wszyscy bez wyjątku trwali przy pojęciach, które po części sięgały Herodota i które z niesamowitą uporczywością, właściwą tak wielu fałszywym wyobrażeniom ducha ludzkiego, zaślepiały ich umysły. Aby przejrzeć tajemnicę hieroglifów, potrzebny był przewrót w nauce w skali omal że kopernikowskiej, potrzebny był pomysł, który by wyłamując się z wszystkich utartych torów tradycji jak błyskawica rozjaśnił ciemności.
Bardzo poetycko zostały opisane trudności trudności, z którymi zmierzyli się uczeni. Na pewno jest to też zasługa tłumacza, gdyż książka jest w oryginale po niemiecku. Mamy więc niesamowitą uporczywość zamiast zwykłego uporu, mamy przewrót, który nie miał być duży, miał być jak przewrót porównywany do przewrotu, którego dokonał Kopernik, przewrót kopernikański. A odkrycie to miało okazać się tak wielkie, że można porównać je do błyskawicy, która mocnym światłem rozjaśnia noc, ciemność.
Faktycznie, praca Jean-François Champolliona pt. List do Pana Dacier dotyczący alfabetu hieroglifów fonetycznych, którą opublikował w 1822 roku była taką właśnie błyskawicą. Po tysiącach lat udało się w końcu odczytać hieroglify. Pismo, które choć na widoku ludzi przez całe wieki, było przez te wieki niezrozumiałe. Tysiące lat temu wiedza o tym jak je przeczytać została zapomniana. Wtedy, w 1822 roku, znowu można było zacząć czytać hieroglify i poznać tajemnice starożytnego Egiptu. Oczywiście nie stało się to od razu. Nawet my wiemy jak trudno nauczyć się czasem języka, który jest znany, który słyszymy i widzimy codziennie. Tym trudniej było odczytać nowy, nieznany język. Jednak Champollion zrobił ten pierwszy krok, dzięki któremu dzisiaj tak dużo wiemy o starożytnym Egipcie, jego historii i kulturze.
Dziękuję Wam bardzo za ten odcinek. Zapraszam na mój blog ioannesoculus.com albo polishwithjohn.com. Znajdziecie też na Telegramie grupę Polish with John, gdzie możemy pogadać po polsku. Będę wdzięczny za wsparcie mnie na serwisie Patreon. Tym którzy już to robią, serdecznie dziękuję! Trzymajcie się zdrowo i trzymam za was kciuki! Do usłyszenia!
You can download the transcript as a pdf file: Polish with John #116 Milowy kamień z Rosetty
In the podcast, I used Sour Tennessee Red by John Deley and the 41 Players; source: https://www.youtube.com/audiolibrary/music (attribution not required)
C.W. Ceram, Bogowie, Groby i Uczeni, Państwowy Instytut Wydawniczy Warszawa 1958, nagranie Studia Książki Mówionej Polskiego Związku Niewidomych w Warszawie, czyta Piotr Rowiński.
