Languages Polish Polish with John

Diabeł z Łańcuta – Polish with John #086 [A2]

Written by Ioannes Oculus

There’s gonna be blood today! Well, not too much, don’t worry. Still, I’m going to tell you about one of the most cruel characters in Polish history. Enjoy listening! 🙂

Transcript

Cześć! Co u was słychać? Witajcie w kolejnym podcaście “Polish with John”. Nazywam się Jan Oko i chcę Wam pomóc w nauce języka polskiego.

W wielowiekowej historii Rzeczypospolitej możemy znaleźć wiele postaci dobrych, wspaniałych i godnych naśladowania. Jednak, tak jak w historii każdego kraju i narodu, tak i w historii Rzeczypospolitej możemy znaleźć osoby, których sława jest złą sławą. W historii Rzeczpospolitej taką osobą był Stanisław Stadnicki, bardziej znany jako Diabeł z Łańcuta albo Diabeł Łańcucki.

Postać to była okropna. Grabił, palił, najeżdżał sąsiadów, mordował. A wszystko przez urażoną dumę po wyprawie na Moskwę. Ten warchoł i awanturnik czuł się nie wystarczająco doceniony przez króla za to, co zrobił podczas wyprawy. Dostał od króla “tylko” 1000 dukatów rocznej pensji oraz starostwo na Inflantach. Nie był z tego zadowolony, więc nigdy na Inflanty nie pojechał. Wyjechał za to na Węgry, gdzie szukał wojennej sławy. Walczył tam przeciw Turkom. Po tej wyprawie ożenił się z Anną Ziemięcką, a w 1586 przejął miasto Łańcut.

Jeżeli byliście w Łańcucie, to zapewne widzieliście piękny pałac, który obecnie jest siedzibą muzeum. W XVI (szesnastym) wieku ten pałac jeszcze nie istniał. Miasto za czasów Diabła Stadnickiego nie rozwijało się. Stadnicki był bardziej zainteresowany walką polityczną i walką zbrojną. Musiał bardzo lubić rozruchy, awantury i rozróby. Został posłem na sejm, a po kilku latach wziął udział w buncie szlachty przeciwko królowi Zygmuntowi III Wazie. Po jakimś czasie jednak zmienił front i uciekł z pola walki.

Stadnicki toczył także prywatną wojnę przeciwko staroście Leżajska. Łukasz Opaliński, ów starosta, zdobył Łańcut w 1608. Potem, w odwecie, Stadnicki zdobył Leżajsk. Ostateczna bitwa między tymi dwoma magnatami rozegrała się 14 sierpnia 1610 pod Tarnawcem. W czasie odwrotu został dostrzeżony, gdy ukrywał się przed pościgiem i został zabity.

Historia ta jest straszna i smutna. Pełna krwi i rozbojów. Jednak nie zakończyła się ze śmiercią Stadnickiego, gdyż jego żona, dzieci i cała rodzina dalej toczyła walki, głównie między sobą. Trzeba niestety przyznać, że znalazł też potem naśladowców wśród szlachty, co było jednym z powodów upadku Rzeczpospolitej w XVIII (osiemnastym wieku).

Więcej o dzisiejszym antybohaterze na pewno znajdziecie w Internecie, a ja na koniec chciałbym pomóc wam z kilkoma słówkami. Użyłem trochę zwrotów, które są dzisiaj używane literacko albo w kontekście historycznym, ale rzadziej w mowie codziennej.

Stadnicki był warchołem i awanturnikiem. Te dwa słowa mają podobne znaczenie. Warchoł i awanturnik to ktoś, kto jest przestępcą, kto lubi siać zamęt, lubi awantury, lubi wywoływać kłótnie. Stadnicki grabił, palił, najeżdżał sąsiadów, mordował. Grabił, czyli okradał, często w czasie walki. Palił, czyli podkładał ogień pod domy innych osób. Najeżdżał sąsiadów, czyli toczył prywatne wojny z innymi szlachcicami. Mordował, czyli zabijał. Oczywiście robił to nie tylko osobiście, ale też takie wydawał rozkazy swoim wojskom. Dukaty to rodzaj waluty, pieniądza, używanego w tamtym czasie. Starostwo to urząd, który w tamtych czasach był całkiem wysokim urzędem.

Dziękuję Wam bardzo za ten odcinek. Zapraszam na mój blog ioannesoculus.com albo polishwithjohn.com. Będę wdzięczny za wsparcie mnie na serwisie Patreon. Tym którzy już to robią, serdecznie dziękuję! Trzymajcie się zdrowo i trzymam za was kciuki! Do usłyszenia!

You can download the transcript as a pdf file: Polish with John #86 Diabeł z Łańcuta [A2]


In the podcast, I used Sour Tennessee Red by John Deley and the 41 Players; source: https://www.youtube.com/audiolibrary/music (attribution not required).

About the author

Ioannes Oculus

I am addicted to languages, both modern and ancient. No language is dead as long as we can read and understand it. I want to share my linguistic passion with like minded people. I am also interested in history, astronomy, genealogy, books and probably many others. My goals now are to write a novel in Latin, a textbook for Latin learners, Uzbek-Polish, Polish-Uzbek dictionary, modern Uzbek grammar and textbook for learners. My dream is to have a big house in UK or USA where I could keep all my books and have enough time and money to achieve my goals.

Leave a Comment

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.