‘Fly me to the moon; Let me play among the stars; Let me see what spring is like on Jupiter and Mars’ sings Frank Sinatra in one of his songs. This was my dream when I was younger. To really go to other planets. Sinatra sang about his love to a woman and I was in love with astronomy. I even had my own telescope! That’s why the very first episode of Polish With John was about this topic (Układ Słoneczny – Polish with John #2). Later, I added an introduction episode, so it made the one about astronomy number two. Today, I’m coming back to the topic with some more advanced stuff. We will learn about planets, our Solar System and even go for a short trip around the galaxy. An adventure for all the brave ones! I’m sure you are those brave ones as you were courageous enough to start learning Polish! So fasten your seat belts because the rocket goes off! Enjoy! 🙂
Exercises (ćwiczenia):
1. Complete the sentences with correct form (noun, verb etc.) (Uzupełnij zdania słowami w odpowiedniej formie):
a. Układ Słoneczny … (składać się) z Słońca i ośmiu … (planeta) .
b. Pierwszym … (człowiek), który postawił stopę na … (Księżyc) był Neil Armstron. Wydarzyło się to 21 lipca 1969 roku. Wypowiedział wtedy słynne słowa: „To jest mały krok dla człowieka, ale wielki skok dla … (ludzkość)”.
c. O Mikołaju Koperniku mówi się: “Wstrzymał … (Słońce), ruszył … (Ziemia), polskie go wydało plemię”.
d. Pierwszym Polakiem, który … (polecieć) w kosmos był Mirosław Hermaszewski. Odbył on lot w 1978 roku.
e. W przyszłości ludzie … (latać) na Marsa tak jak dzisiaj latają do innych krajów.
f. W naszej galaktyce … (znajdować się) wiele gwiazd. Są one … (obserwować) przez teleskopy.
g. Astronauci to ludzie, którzy … (latać) w kosmos.
Transcript
Witam w nowym odcinku podcastu Polish with John dla zaawansowanych. Jest to podcast dla uczących się polskiego na wyższym poziomie. Do każdego odcinka będzie załączony zapis całego tekstu na moim blogu polishwithjohn.com. Linki znajdziecie w opisie.
Dawno, dawno temu w czasopiśmie “Wiedza i Życie” ogłoszono konkurs na pracę z zakresu astronomii dla uczniów szkół średnich. To było jeszcze w zeszłym wieku. Napisałem taką pracę, włożyłem w kopertę i wysłałem. Zapomniałem tylko napisać, że to miała być praca konkursowa. Przez to nie wzięła udziału w konkursie. Na szczęście nic straconego, bo została przyjęta do druku i ukazała się w maju 1999 roku. Jaki ja wtedy byłem z siebie dumny! Artykuł został powieszony na ścianie w szkole tak, żeby wszyscy go mogli przeczytać.
To był czas, kiedy interesowałem się bardziej astronomią niż językami. Wcześniej moja praca o supernowych została wyróżniona w innym konkursie. Świat gwiazd i planet wciągnął mnie zupełnie. Moim marzeniem było polecieć samemu do tych odległych światów i móc spacerować po dalekich ciałach niebieskich. Choć obecnie nie poświęcam za dużo czasu temu tematowi, to ciągle mnie interesuje i staram się być mniej więcej na bieżąco z aktualnym postępem badań. W tym odcinku postaram się przybliżyć Wam trochę podstawowych wiadomości w tym temacie. Będziecie mieli okazję poznać słownictwo dotyczące astronomii.
W centrum wszechświata, czyli kosmosu znajduje się planeta Ziemia, a inne planety i Słońce krążą wokół niej. Tak przynajmniej uważano przez całe wieki. Pogląd ten podważył Mikołaj Kopernik, jeden z najbardziej znanych Polaków. Badał on ruch ciał niebieskich (tak nazywa się planety i gwiazdy widoczne na niebie). Doszedł do wniosku, że to Słońce, a nie Ziemia znajduje się w centrum. Był to pogląd bardzo rewolucyjny jak na tamte czasu. Jednak to właśnie ta teza, ogłoszona w dziele De revolutionibus, okazała się poprawnie opisywać budowę wszechświata. Przynajmniej do czasu.
Dzisiaj wiemy, że Słońce nie znajduje się w środku kosmosu. Ono też znajduje się w ruchu, wokół centrum galaktyki, którą nazywamy Drogą Mleczną. Galaktyka to zbiór wielu, wielu gwiazd. Galaktyk we wszechświecie jest miliony. My żyjemy w jednej z nich, nie za dużej, ale też niespecjalnie małej.
Wróćmy na Ziemię, a dokładniej w jej okolicę. Ziemia ma jeden księżyc, który nazywa się Księżyc właśnie. To jest jedyny naturalny satelita Ziemi. Satelita to coś, co okrąża coś innego pod wpływem przyciągania grawitacyjnego. Grawitacja to siła, która nie pozwala na przykład Księżycowi odlecieć w kosmos. Ziemia ma też wiele sztucznych satelitów. Są to między innymi satelity telewizyjne, teleskopy kosmiczne oraz Międzynarodowa Stacja Kosmiczna.
Ziemia znajduje się w Układzie Słonecznym. Układ słoneczny to grupa planet i innych ciał niebieskich krążących wokół jednej gwiazdy. Naszą gwiazdą jest Słońce i wokół niego krąży osiem planet. Są to w kolejności od Słońca: Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran i Neptun. Kiedyś do planet błędnie zaliczano Plutona, który jest częścią tak zwanego pasa Kuipera. Ten pas to bardzo liczna grupa obiektów – planetoid, które także krążą wokół Słońca. Podoby pas znajduje się również między orbitami Marsa i Jowisza. Orbita to droga, po której porusza się planeta.
Dużo tych trudnych słów! Na szczęście w wielu językach są one podobne do siebie, więc może będzie Wam łatwiej je zrozumieć. Mamy więc Układ Słoneczny z gwiazdą – Słońcem w centrum i planetami krążącymi wokół Słońca po orbitach. Jednak nasz nie jest jedynym. Wokół wielu gwiazd znajdują się planety, a ostatnio odkrywamy coraz więcej z nich. Wiemy już o istnieniu ponad trzech i pół tysiąca tego typu obiektów. Pierwszym, który odkrył inne planety i potwierdził ich istnienie jest polski radioastronom Aleksander Wolszczan, który pracuje w USA.
Na razie znamy te planety tylko z obserwacji. Ludzie byli jak dotąd jedynie na Księżycu. Pod koniec lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku wielu spodziewało się, że wyprawa na Marsa to kwestia najbliższych lat. Mylili się, bo NASA, amerykańska agencja kosmiczna, przestała otrzymywać tak dużo pieniędzy jak wcześniej i plany międzyplanetarnej wyprawy odłożono ad acta. Obecnie wraca się do tego pomysłu, a prezydent Donald Trump zobligował w zeszłym roku agencję do podjęcia prac nad powrotem na Księżyc oraz przygotowaniem do lotu na Marsa. Bardzo mnie ta decyzja ucieszyła i mam nadzieję dożyć momentu, gdy pierwszy człowiek stanie na Czerwonej Planecie, jak często nazywa się Marsa.
To tyle na dzisiaj. Dziękuję za to, że byliście ze mną. Na blogu ioannesoculus.com albo polishwithjohn.com znajdziecie zapis całego odcinka oraz dodatkowe materiały. Będę także bardzo wdzięczny za wsparcie przez serwis Patreon, ponieważ chcę dalej tworzyć dla was podcasty. Dla wspierających co jakiś czas umieszczam na serwisie dodatkowe materiały. A następny odcinek Polish with John dla zaawansowanych już za tydzień! Trzymajcie się zdrowo!
Zapis podcastu można też pobrać w formacie PDF: Polish with John dla zaawansowanych #14 – Na Księżyc i jeszcze dalej!
You can subscribe to my podcast directly at Spreaker: Polish With John or find my on Spotify.
ciało niebieskie – astronomical object
krążyć – to orbit, to make circles
księżyc – moon
podważać – to lever; to challenge, to question
układ słoneczny – solar system
wyróżniać – to distinguish, to honour
ad acta – latin to the files, to close the matter/topic
Music used in the podcast:
“Sing Swing Bada Bing” Doug Maxwell/Media Right Productions; source: https://www.youtube.com/audiolibrary/music (attribution not required)
Key to exercises (klucz do ćwiczeń):
1. a. Słońca; planet; b. człowiekiem, Księżycu, ludzkości; c. Słońce, Ziemię; d. poleciał; e. będą latać; f. znajduje się, obserwowane; g. latają
