Na polskim rynku niewiele jest publikacji przeznaczonych dla genealogów amatorów. Wśród tych nielicznych jest książka Małgorzaty Nowaczyk: kapitalny przewodnik dla każdego, kto chce rozpocząć przygodę z swoją rodzinną historią.
Poszukiwanie przodków wprowadza Czytelnika w świat amatorskiej genealogii. Autorka całą swoją wiedzę potwierdza praktyką. Dzięki swojej pracy odszukała przodków z początków XVIII wieku! Nie ma pochodzenia szlacheckiego, jest prawnuczką chłopów pańszczyźnianych, więc to osiągnięcie jest tym bardziej godne podziwu.
Na około trzystu stronach zamieszczono wiele przydatnych informacji dotyczących poszukiwań przodków, metodyki prowadzenia amatorskich badań oraz wiele cennych wskazówek. Do tego ponad sto stron to przydatne aneksy, m.in. słownik pojęć czy słowniczki łacińsko-,niemiecko- i rosyjsko-polski. Książka tłumaczy podstawowe pojęcia, prezentuje pięcioetapową metodę poszukiwań genealogicznych. Sporo miejsca jest poświęcone na krytykę źródeł, czyli umiejętność czytania i interpretacji dokumentów historycznych, rodzinnych legend itp. Ta wiedza powinna być wyniesiona m.in. z lekcji historii, jednak jak dobrze wiadomo, poziom nauczania systematycznie się obniża.
Całość jest napisana językiem przystępnym, autorka unika niepotrzebnego komplikowania i naukowego żargonu. Naturalnie wiele pojęć genealogicznych jest obcych dla osoby niezaznajomionej z tematyką. Jednak już w pierwszym rozdziale Czytelnik może się z nimi bezboleśnie zapoznać. Ogromną zaletą książki jest wielość zamieszczonych w niej przykładów. Dzięki nim można lepiej zrozumieć wywód z głównej części książki.
Książka ma sporą wartość dla osób, które rozpoczęły już poszukiwania genealogiczne i chcą nadać im jakąś metodę, która poprowadzi ich dalej. Dla osób zupełnie świeżych brakuje mi wprowadzenia krok po kroku w niektóre z podstawowych czynności. Rozdział 3 proponuje pewien schemat postępowania w poszukiwaniach, którego warto się trzymać. Brakuje informacji o sposobie prowadzenia archiwum. Na podstawie własnych doświadczeń wiem, że gdy zaczniemy gromadzić spore ilości materiałów zacznie się problem z ich segregacją i opisywaniem. W przypisie na stronie 37 autorka tak pisze:
Każdy genealog ma własny system katalogowania danych i uważa, że jest on najlepszy. Napisano na ten temat wiele książek. Niezależnie od tego, jakiego systemu używamy, powinniśmy stosować go konsekwentnie i jak najszybciej wdrożyć.
Niestety, tych książek napisano bardzo niewiele! W ostatnich latach wydany został jedynie Poradnik genealoga amatora Rafała Prinkego. Jest on w tej chwili niedostępny (pierwsze wydanie pochodzi z 1992, drugie i ostatnie miało miejsce w 2007 roku). Na rynku amerykańskim (autorka mieszka w Kanadzie) sytuacja jest zupełnie inna. Nawet pobieżny przegląd książek pod hasłem genealogy
Czytając książkę miałem niestety wrażenie pewnego bałaganu w treści. Przykłady są zamieszczone na końcu każdego rozdziału, co nie ułatwia ich wyszukania. Ponadto dla niektórych przydałby się dodatkowy komentarz. Przykład 12 to akty narracyjne z okresy Księstwa Warszawskiego. Są wzorem jak spisywano fakty narodzin, ślubu i śmierci, jednak mógłby się znaleźć na końcu książki, aby nie przerywać lektury. Niektóre fragmenty są poświęcone metodyce badań, inne to np. zbiory przydatnych baz internetowych. Trochę jakby autorka wymieszała vademecum z poradnikiem prowadzenia badań krok po kroku. Osobiście wolałbym, aby tego typu dane także znalazły się w aneksach. W ten sposób powstałyby naturalnie dwie części. Pierwsza jako wprowadzenie w temat, przewodnik dla początkujących, a druga pogłębiająca poszczególne tematy wraz z przydatnymi zestawieniami źródeł, literatury itp.
Książkę pomimo pewnych braków gorąco polecam. Rok temu autorka ogłosiła rozpoczęcie prac nad drugim, rozszerzonym wydaniem. Mam nadzieję, że to rozszerzone i uzupełnione będzie jeszcze lepsze. Przede wszystkim zaś po prostu będzie! Książki dla genealogów amatorów są dostępne praktycznie tylko w bibliotekach albo w astronomicznych cenach w antykwariatach i na Allegro.
